“सत्ताधाऱ्यांवर टीका करण्याचा अधिकार हा लोकशाहीचा प्राण”

प्रशांत चंदनखेडे वणी :-

“लोकशाही म्हणजे केवळ मतदानाचा अधिकार नाही, तर प्रश्न विचारण्याची हिंमत आणि सत्ताधाऱ्यांवर टीकात्मक भाष्य करण्याचे स्वातंत्र्यसुद्धा आहे. हा अधिकार संविधानाने प्रत्येक सामान्य नागरिकाला दिला आहे. म्हणूनच विवेकशीर नागरिकता जोपासणे हे आजच्या भारताचे सर्वात मोठे कर्तव्य आहे,” असे ठाम प्रतिपादन प्रसिद्ध संविधान विश्लेषक अॅड. असीम सरोदे यांनी केले.

शिवमहोत्सव समिती, वणीच्या वतीने आयोजित *‘बळीराजा व्याख्यानमाला’* कार्यक्रमात ‘संविधानातील कर्तव्यांची जाणीव आणि विवेकशीरता’ या विषयावर ते बोलत होते. हा कार्यक्रम बाजोरिया लॉन येथे पार पडला. कार्यक्रमाच्या अध्यक्षस्थानी समितीचे अध्यक्ष अनंत मांडवकर होते.

🏛️ “संविधान हे सूडभावनेतून नव्हे, समतेच्या भावनेतून घडले”

अॅड. सरोदे यांनी आपल्या प्रभावी भाषणात म्हटले की,

> “भारतीय संविधान हे कोणत्याही सूडभावनेतून तयार झालेले नाही. ते सर्वसामान्य नागरिकांच्या कल्याणाचा विचार करून रचले गेले. संविधान म्हणजे केवळ कायद्यांचे संकलन नसून, तो समाजातील समतेचा पाया आहे.”

ते पुढे म्हणाले, “आज समाजात संविधानाची खरी जाणीव निर्माण करण्याऐवजी केवळ पाठांतराची सवय लागली आहे. त्यामुळे महात्मा गांधी आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या वैचारिक उंचीपर्यंत आपण पोहोचू शकलो नाही. प्रेरणा आज ग्रंथांमध्ये नाही, तर पुतळ्यांमध्ये शोधली जात आहे — ही आपल्या सामाजिक मानसिकतेची अधोगती दर्शवणारी गोष्ट आहे.”

📖 “विचारवंतांना मौन आणि अज्ञानाला दाद — समाजाच्या अधःपतनाची खूण”

समाजातील विचारवंतांचे मौन आणि अंधश्रद्धेचे वाढते वर्चस्व यावर भाष्य करताना त्यांनी टोला लगावला,

> “प्रतिष्ठित विद्यापीठात शिकलेले लोक मौन धारण करतात, आणि ज्यांच्या शिक्षणाचा पत्ता नाही तेच ‘विश्वगुरू’ ठरतात — हे दृश्य पाहून प्रश्न पडतो की आपला देश ज्ञानाने चालतो की घोषणांनी?”

त्यांनी स्पष्ट केले की, “शिवाजी महाराज, महात्मा गांधी आणि डॉ. आंबेडकर यांनी लोकांना संघटित केले ते सत्तेसाठी नव्हे, तर अन्याय, अत्याचार आणि विषमतेविरुद्ध लढण्यासाठी. त्यांच्या प्रेरणेतूनच लोकशाहीचा आत्मा जिवंत राहतो.”

“देशभक्ती म्हणजे द्वेष नव्हे, तर जबाबदारीची जाणीव”

देशभक्तीच्या विकृत होत चाललेल्या संकल्पनेवर भाष्य करताना अॅड. सरोदे म्हणाले —

> “आज भारतावर प्रेम करणे म्हणजे पाकिस्तानला शिव्या देणे किंवा मुस्लिमांचा द्वेष करणे, असा एक चुकीचा सिद्धांत बनवला गेला आहे. परंतु, खरी देशभक्ती म्हणजे देशाच्या संविधानाचे रक्षण, सामाजिक न्यायासाठी उभे राहणे आणि प्रत्येक नागरिकाच्या अधिकारांचे संवर्धन होय.”

ते पुढे म्हणाले, “संविधानामुळेच सामान्य नागरिक ताकदवान ठरतो. जन सुरक्षा कायदा हा सत्ताधाऱ्यांच्या मानसिक भीतीचे प्रतिबिंब आहे. कायदे लोकांसाठी असतात; राज्यकर्त्यांनी लोकहिताचेच कायदे बनवले पाहिजेत, हीच लोकशाहीची खरी कसोटी आहे.”

⚖️ “कायद्यांचे पालन विवेकातून, भीतीतून नव्हे”

“प्रशासकीय कर्तव्य पार पाडताना विवेकशीरता आवश्यक आहे. जेव्हा प्रशासन विवेक हरवते, तेव्हा कायद्याचे पालन नव्हे, तर कायद्याचा वापर दडपशाहीसाठी होतो. म्हणूनच विवेकशीर नागरिक समाजात वाढवणे ही आजची सर्वात मोठी गरज आहे,” असेही ते म्हणाले.

🎤 कार्यक्रमात मान्यवरांची उपस्थिती

बळीराजा व्याख्यानमाला कार्यक्रमात उपविभागीय अधिकारी नितीनकुमार हिंगोले, मुख्याधिकारी सचिन गाडे, मराठा सेवा संघाचे अंबादास वागदरकर, डॉ. सुनील जुमनाके, पत्रकार नितीन पखाले, अॅड. परवेज पठाण, वंदना विधाते-धांडे, भारती राजपूत, आणि गजानन चंदावार यांची प्रमुख उपस्थिती होती.

कार्यक्रमाची सुरुवात बळीराजा अभिवादन व जिजाऊ वंदनेने झाली. विलास शेरकी यांनी प्रास्ताविक केले, कृष्णदेव विधाते यांनी मनमोहक सूत्रसंचालन केले, तर अजय धोबे यांनी आभार प्रदर्शन केले. कार्यक्रमाच्या यशस्वीतेसाठी सुरेंद्र घागे, वसंत थेटे, राजेश्वर कुचनकार, मारोती जिवतोडे, संदीप ठाकरे, विजय दोडके आदींनी परिश्रम घेतले.

💬 संदेश थोडक्यात

> “संविधान हे केवळ पुस्तक नाही, तर प्रत्येक नागरिकाच्या विवेकाचा आरसा आहे. सत्ताधाऱ्यांना प्रश्न विचारणे ही लोकशाहीची शान आहे, गुन्हा नव्हे.”

— अॅड. असीम सरोदे